Probe 20 – Reference

Mirjam Kuitenbrouwer reference

WDB 80 / 14.01.13
(…) vanaf het begin gedacht aan een tussenwand voor optische experimenten. (…) De aanleiding daartoe gaat tot bijna een jaar terug, in WDB 70 toen ik de verschillende versies van het stuk The Split Wall: Domestic Voyeurism van Beatriz Colomina op het spoor was gekomen. Ze beschrijft daarin de tegenovergestelde architectuuropvattingen van Adolf Loos en Le Corbusier. Eén van die tekstversies staat in het boek Raumplan versus Plan Libre, en daarin is een foto opgenomen van het dakterras op de 7e verdieping van het appartement dat Le Corbusier in 1931 ontwierp voor Charles de Beistegui, midden in Parijs, een ‘chambre à ciel ouvert’. Daar is tegen de gestucte muur die het dak omzoomt een 19e eeuwse schouw geplaatst. Zo’n archetypische haard uit een herenhuis, met een spiegel erboven (…). Maar vooral wat er over Loos in staat is nu belangrijk, hoe hij ramen voorzag van matglas, zodat je vooral niet naar buiten zou kijken, dat je in huis steeds zo gestuurd werd dat je naar het interieur keek, met je rug naar de ramen en je gezicht naar de plek waar je net vandaan kwam.
   Voor Probe had ik die scheidingswand bedacht, samengesteld uit grote dunne gematteerde fresnellenzen. Ik kocht daarvoor drie formaten beeldschermvergroters die slechtzienden voor hun televisiescherm kunnen plaatsen en een aantal zogeheten bladzijdeloepen op A4 en A3-formaat: allerhande fresnellenzen die ik zou kunnen matteren. Zo’n groot matglas werkt precies als het instelglas van een technische camera: als je er een vergrootglas op een afstandje vandaan houdt krijg je op het grote gematteerde vlak een fantastische daglichtprojectie te zien, in kleur. Maar ik bleef steken in wàt daar dan op geprojecteerd moest worden, welk beeld. Een schouw dus. Zo komt er een transparante versie van die schouw in het midden op dat tussenvlak te staan en dat is een prachtige verwijzing naar Alice in Wonderland en Through the Looking-glass. Die fresnellenzenwand zou de Probe-ruimte precies in tweeën opdelen. Een transparant ondoordringbaar tussenscherm.

WDB 81 / 05.03.13
Ik kom helemaal niet goed uit het werk voor Probe. Toen ik donderdag 21 februari nog eens ben gaan kijken bij Suze May Sho dacht ik het juist helder te krijgen, maar het tegenovergestelde is gebeurd. Het idee dat ik half januari kreeg vind ik nu veel te kil, te conceptueel. Heel veel Probe-edities zijn erg kil en missen iets ‘menselijks’. Dat heeft absoluut met de schaal te maken. Maar een ander probleem is ook de plaatsing van de schouw (haard), met of zonder spiegel erboven, ruimtelijk of als foto, en hoe, op z’n kop in de Probezaal? Want een projectie is altijd ‘kopstaand’. En met de doorzichtigheid van die projectie valt het ook wel mee, want de grote fresnellens is gematteerd en daardoor is het beeld maar aan één kant te zien, en dan is er ook nog een enorm vergrootglas dat ergens moet staan, tussen het fresnelscherm en de schouw. Ik denk dat ik dat hele Through the Looking-glass moet laten varen en me moet richten op het idee van de tussenwand die een bepaalde mate van doorlaatbaarheid heeft, en werkt als een omslagpunt, een kantelpunt. Dat kantelen, dat omslaan, op verschillende manieren daarin toepassen: zowel mechanisch als in de wijze van weergave. Dat de ene kant van bijvoorbeeld een glazen wand een afbeelding van een ruimte in negatief, en de andere kant diezelfde afbeelding horizontaal gespiegeld, in positief weergeeft, zodanig dat de beelden elkaar precies aanvullen, en ze samen een zwart vlak opleveren. Dus eigenlijk zoals het Symmetrisch verschil (2010). Dat was ook een tussenscherm. (Maar dan met het licht mee en het licht tegen.)
   Wat overigens wel een mooie bijkomstigheid zou zijn geweest, is dat in het geval van een projectie van de haard op de fresnellens het beeld scherp is bij een goede brandpuntsafstand, en dat het beeld van de haard dus samenvalt met het brandpunt: een mooie woordspeling.

WDB 81 / 06.03.13
Revolving Voyeurism (titel!)
Soort folly van gevel, maar dan een dubbelzijdige folly. Meestal heeft een folly één geloofwaardige kant en één decorbouwachterkant. In deze folly is de achterkant opnieuw een voorkant, precies dezelfde als de voorgevel, maar dan gespiegeld; zoals je een tekening op overtrekpapier van de andere kant bekijkt.

WDB 81 / 10.03.13
Gisteren ontdekte ik dat dat paneeltje van Sassetta uit The Borgo San Sepolcro Altarpiece toch een verbindend element is tussen datgene waar ik eerst naar zocht en dat waar ik nu op ben uitgekomen. Dat altaarstuk is namelijk tweezijdig: het is een soort muur van schilderijen, een grote constructie die van veraf lijkt op een symmetrische gevel van een gebouw van meerdere verdiepingen met een heleboel torenspitsen op het dak. Die gevelstructuur is ingevuld met allemaal paneeltjes die scenes verbeelden uit het leven van verschillende heiligen: St. Franciscus, St. Augustinus, St. Antonius, etc. (…) Ik heb altijd gedacht dat er op dat ene paneeltje een man te zien was die door een muur heen vloog, en dat daarom een deel van zijn lichaam zo raar in het niets oploste. In mijn herinnering vliegt hij ook van rechts naar links door het beeld, maar dat klopt allebei niet: hij ‘zit’ op een wolk omdat hij een heilige is. Wel heeft hij een gat in de muur ‘gemaakt’ waardoor gevangenen kunnen vluchten.

WDB 81 / 11.03.13
Ik moet stoppen met steeds weer kopieën en printjes maken. Iedere keer schuift daardoor het schrijven op. En de map is nu al bijna vol terwijl ik m’n werk nog moet maken. Eigenlijk ontstaan er te veel ideeën in mijn hoofd door al die kruisverbanden te verzamelen. (…) De week voor afgelopen week werd ik tamelijk wanhopig van het project, omdat ik niet door kon met het haardprojectie-idee. De afgelopen week werd ik weer wat optimistischer, maar iedere keer als ik dacht het concept rond te krijgen, lukte dat niet. (…) Terwijl ik S. en L. schreef dat ik mijn kop nu wel zo ongeveer door het plafond had geboord en op het dak zat, en ik het idee had gekregen een gekanteld dak te maken en een buitelende trap, zag ik bij Dirk Zoete op z’n site zijn prachtige Vanaf een dak geroepen (uit 2003), een – zoals Luk Lambrecht erover schrijft – geïmplodeerd dak met uitkijkposten.
    Eerst moet ik eigenlijk nog iets schrijven over wat ik ruim een week geleden al had willen noteren over de schaal van Probe. Die vind ik echt problematisch. Te groot eigenlijk. Meestal is het zo, dat wanneer je naar een schaalmodel kijkt, je dat kunt doen terwijl je je bewust bent van je eigen grootte ten opzichte van die schaal. Bij Probe kan dat niet, omdat wat je van de ruimte te zien krijgt via foto’s wordt aangereikt. De ervaring is er dus niet. Je hebt geen referentie. Toch zie je aan de dingen die erin geplaatst zijn dat ze kleiner zijn dan de werkelijkheid. Dat heeft soms een beetje een wringend, knullig effect. Terwijl de foto’s zelf niks knulligs hebben, die zijn perfect, en doen er alles aan om de tentoonstelling er zo geloofwaardig mogelijk uit te laten zien.
    Toch kijk je naar iets dat eigenlijk niet klopt en niet echt, niet werkelijk zo groot bestaat. Bovendien bestaat Probe zelf voor haar bezoekers ook niet ‘echt’, alleen virtueel, en alle blikrichtingen die je als bezoeker worden aangereikt, zijn door Probe bepaald. Zo blijf je op afstand. Je blijft het gevoel houden, als je naar de tentoonstellingen kijkt (‘er doorheen loopt’), dat je niet dichtbij genoeg kunt komen.
    Dat idee van ‘onechtheid’ staat een beetje haaks op dat van de ‘suggestie’. Dat laatste proberen modellen natuurlijk vaak op te roepen. De suggestie van iets dat echt is, en in het echt veel groter. Iedere Probe bestaat uit negen blikrichtingen die bij elkaar de mogelijkheid geven de hele ruimte te overzien. Je kijkt mee met de camera, die een behoorlijke groothoek heeft (ook iets dat afwijkt van de ‘realistische’ blik). Ik kreeg dus steeds meer de behoefte om de suggestie voor te zijn, om iets te maken waar je gelijk doorheen prikt. Daardoor kwam ik op het idee van een folly. Een gevel waarin allerlei delen op een kier staan en kantelen. Delen die zich openen, en tegelijkertijd is wat er door die kieren te zien is niet meer dan dat: een kier. Want erachter is niks, of precies hetzelfde.
   Probe is iets ergens tussenin, niet echt te bezoeken, maar het bestaat wel in het echt, als schaalmodel. De façade die ik wil maken is ook zo’n tussengebied, een zone die tussen het zien en de verbeelding in staat.

(…) als uitgangspunt de gevelindeling van een doorzonwoning nemen. Door-zon-woning. Logischer kan bijna niet.

WDB 82 / 14.03.13
Het is eigenlijk allemaal te veel wat ik ontdek, al die verbindingen die er blijken te bestaan tussen die ontdekkingen. Nu voert het allemaal terug op Musil en zijn ideeën over mogelijkheidszin en werkelijkheidszin, het gegeven van waaruit De man zonder eigenschappen is ontstaan. (…) Probe is bij uitstek iets tussen mogelijkheidszin en werkelijkheidszin in. Wat dat betreft dus echt een testruimte.

WDB 82 / 15.03.13
Toch blijft het beeld ook met een spiegel en een spiegelbeeld te maken hebben, want de achterkant van de gevel is automatisch het spiegelbeeld van de voorkant.

Mirjam Kuitenbrouwer, maart 2013